Për të nënshkruar deklaratën, klikoni këtu.
Parimet udhëzuese për shkencën e hapur
Hapja e të gjithë procesit është një nga vlerat themelore në shkencë dhe hulumtim. Parimet dhe praktikat e shkencës së hapur ndihmojnë për të promovuar efikasitetin dhe efektivitetin e kërkimit, si në bashkësinë e kërkimit ashtu edhe në shoqërinë e gjerë. Praktikat e shkencës së hapur mundësojnë përdorim të hapur, të gjerë të rezultateve të kërkimit, të dhënave, metodave dhe infrastrukturave, gjë që rrit ndikimin dhe lëvizshmërinë e njohurive të fituara nga kërkimi (hulumtimi), e cila nga ana tjetër i plotëson njohuritë shoqërore dhe inkurajon inovacione të reja. Cilësia dhe transparenca e hulumtimit mund të rritet vetëm si rezultat i qasjes së hapur, duke përfshirë rezultatet, të dhënat, metodat dhe publikimet. Me ndihmën e shkencës së hapur të gjithë aktorët në shoqëri do të kenë qasje të barabartë në këtë njohuri.
Ambiciet për shkencë të hapur
Sipas Komisionit Evropian, me zbatimin e shkencës së hapur duhet të plotësohen 8 qëllime, përkatësisht:
1. Të dhënat e hapura: Shpërndarja e FAIR (Findable, Accessible, Interoperable and Re-usable) – Të dhënat e gjetura, të disponueshme, të ndërveprueshme dhe të ripërdorshme do të jenë forma themelore e bashkëpunimit shkencor të financuar nga Komisioni Evropian.
2. Reja e hapur shkencore evropiane (EOSC): – Reja e hapur shkencore evropiane, si një ekosistem federal i infrastrukturës së të dhënave kërkimore, do t’u mundësojë bashkësive hulumtuese të ndajnë dhe përpunojnë rezultatet e kërkimit të financuara me mjete publike jashtë vendeve të tyre dhe / ose fushave të tyre shkencore.
3. Brezi i ri i metrikave: Treguesit e rinj do t’i plotësojnë treguesit ekzistues për matjen e cilësisë dhe ndikimit të kërkimeve shkencore, të cilat do t’i japin më shumë rëndësi praktikave të shkencës së hapur.
4. E ardhmja e komunikimit shkencor: Të gjitha punimet shkencore të recensuara duhet të jenë të qasshme, dhe përveç kësaj duhet të stimulohet ndarja e hershme e formave të ndryshme të rezultateve të kërkimit.
5. Çmimet: Përparimi në karrierat shkencore të studiuesve duhet t’i mbështesë plotësisht aktivitetet e shkencës së hapur.
6. Integriteti i kërkimit: Të gjitha hulumtimet e financuara publikisht në Bashkimin Evropian duhet t’i respektojnë standardet e përbashkëta të pranuara për integritet.
7. Edukimi dhe aftësitë: Të gjithë studiuesit në Evropë duhet të marrin aftësitë përkatëse dhe të kenë qasje për edukim mbi parimet e shkencës së hapur.
8. Shkenca qytetare: Opinioni i gjerë duhet të jetë në gjendje të japë një kontribut të rëndësishëm dhe të njihet si autor i vlefshëm shkencor në Evropë.
Misioni i shkencës së hapur
Shkenca e hapur dhe hulumtimi të integrohen në punën e përditshme të studiuesve dhe të mbështesin hulumtime efektive me cilësi të lartë përmes:
• Promovimit të hapjes si një vlerë themelore e bashkësisë hulumtuese
• Forcimit të njohurive shoqërore dhe mundësive për inovacion
• Përmirësimit të cilësisë së rezultateve të kërkimit shkencor dhe artistik dhe ndikimit të tyre në shoqëri
• Forcimit të lidhjeve midis studiuesve dhe ekipeve kërkimore, ndërdisiplinariteti, midis hulumtimit dhe edukimit, midis studiuesve dhe sektorëve privatë dhe publikë, si dhe midis hulumtuesve dhe qytetarëve.
Zbatimi i shkencës së hapur përmes
Publikime dhe të dhëna të hapura
Publikimet shkencore (punime, libra, raporte, etj.) për të cilat është marrë financim nga sektori publik duhet të jenë të disponueshme për këdo në çdo anë e botës për konsultim dhe ripërdorim.
Hulumtuesit duhet të jenë në gjendje, kur lejohet, të ripërdorin të dhënat e kërkimit dhe të shkëmbejnë të dhënat e tyre kërkimore në një mënyrë të thjeshtë dhe praktike duke përdorur standardet dhe metodologjitë për të cilat janë dakorduar..
Mbështetja për hulumtim multidisiplinar dhe shumëgjuhësor ka një rëndësi të madhe për shoqërinë dhe për këtë arsye studiuesit duhet të kenë qasje të hapur, të barabartë dhe të lirë në botime dhe të dhëna kërkimore. Menaxhimi i të dhënave kërkimore duhet të drejtohet në bazë të principeve të të dhënave FAIR.
Shërbimet dhe infrastrukturat e hapura
Për mbështetjen e shkencës së hapur janë të nevojshme edhe shërbime dhe infrastruktura të hapura. Përveç atyre ekzistuese, është veçanërisht e rëndësishme të zbatohet infrastruktura e ardhshme që do të mundësojë zbatimin e plotë të parimeve të shkencës së hapur në të gjitha fushat e aktiviteteve kërkimore përmes shërbimeve të përshtatshme për hulumtuesit.
Deklarata e EOSC, e nënshkruar më 10.07.2017 në Bruksel, nisi iniciativën dhe planin për transformimin e kërkimit evropian përmes zhvillimit të shërbimeve dhe infrastrukturës për të mbështetur shkencën e hapur. EOSC është konceptuar si e vetmja platformë digjitale që duhet t’u ofrojë hulumtuesve qasje në të gjitha shërbimet e nevojshme për të mbështetur zhvillimin e shkencës së hapur gjatë gjithë procesit të hulumtimit. Aktivitetet për zbatimin e parimeve të shkencës së hapur duhet të ndihmojnë në mbështetjen, zhvillimin dhe zbatimin e iniciativës EOSC duke vendosur dialog midis hulumtuesve, ofruesve të shërbimeve dhe fondeve të kërkimit.
Deklarata e përbashkët për bashkësinë hulumtuese në Maqedoninë e Veriut
Bashkësia hulumtuese në Maqedoninë e Veriut përbëhet nga disa aktorë të interesuar:
• Studiuesit individualë
• Kandidatët për studime të doktoratës
• Organizatat hulumtuese si universitetet dhe institutet së bashku me studiuesit e tyre dhe ekipet kërkimore
• Akademitë dhe bordet shkencore si dhe komitetet
• Organizatat dhe organet që ofrojnë fonde kërkimore si Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Fondi për Inovacione
• Ofruesit e shërbimeve që zhvillojnë infrastrukturë për shkencë të hapur
• Bibliotekat dhe arkivat hulumtuese
• E gjithë shoqëria
• Botuesit e rezultateve të hulumtimit
• Kompanitë që merren me inovacione dhe kërkime
• Krijuesit dhe ligjvënësit e politikave shkencore dhe kërkimore, të tilla si Ministria e Arsimit dhe Shkencës dhe Qeveria në nivelin shtetëror, si dhe senatet e universiteteve / presidencat ose këshillat e institucioneve
Kjo Deklaratë mbi shkencën e hapur dhe kërkimin në Cloud është e hapur për të gjithë aktorët që i përkasin bashkësisë hulumtuese në vend në mënyrë që të promovojë hapjen në nivel kombëtar. Duke pranuar Deklaratën për shkencën e hapur dhe hulumtimin, anëtarët e bashkësisë hulumtuese të Maqedonisë së Veriut shprehin interesin e tyre individual ose institucional për të promovuar qëllimet e shkencës së hapur në organizimin e tyre dhe të marrin pjesë në përhapjen e atyre parimeve në nivel kombëtar.
Qëllimi i kësaj Deklarate të përbashkët është të mbështesë dhe theksojë hapjen si një vlerë themelore për ngritjen e cilësisë së hulumtimit dhe autonominë e hulumtuesve. Parimet dhe praktikat për promovimin e hapjes ofrojnë hapësirë për zhvillimin e shkencës dhe hulumtuesve në mënyrë të pavarur. Bashkësitë e pavarura hulumtuese mund të lidhen më ngushtë me pjesën tjetër të shoqërisë dhe të ndikojnë në zhvillimin e saj.
Nisma kombëtare e shkencës së hapur në re synon të ndërtojë partneritet me Ministrinë e Arsimit dhe Shkencës për të kontribuar në zhvillimin dhe azhurnimin e legjislacionit kombëtar dhe përfshirjen e parimeve të shkencës së hapur në të.
Për të nënshkruar deklaratën, klikoni këtu.